Ασβεστοχώρι - Σύντομη Ιστορία

Ο πρώτος οικισμός ονομάστηκε Νεοχώρι^[30] και ιδρύθηκε με Σουλτανικό διάταγμα γύρω στο 1580-1600, στο μέσο ακατοίκητης δασώδους έκτασης μεταξύ Θεσσαλονίκης και Χορτιάτη, στην οποία υπήρχαν Βυζαντινοί μύλοι και υδραγωγεία που ύδρευαν τη Θεσσαλονίκη. Διερχόταν επίσης παρακαμπτήριος της Εγνατίας οδού, από την οποία μεταφερόταν συντομότερα το Ταχυδρομείο, από το Δυρράχιο προς Θεσσαλονίκη - Κωνσταντινούπολη. Με σκοπό τη φύλαξη των υδραγωγείων και των χρηματαποστολών, η περιοχή υλοτομήθηκε και στο μέσον της ιδρύθηκε το πρώτο από τα πέντε τελικά φυλάκια ή κούλιες. Οι πρώτοι κάτοικοι ζούσαν με το μισθό του φύλακα και σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες καταγόταν από την παλιά Ελλάδα, άλλοι από τη Μάνη ή από εξόριστους στη Μικρά Ασία αρματολούς, ενώ σταδιακά εγκαταστάθηκαν οικογένειες από την ευρύτερη περιοχή. Γραπτές μαρτυρίες τεκμηριώνουν ότι περίπου το 1680-1700, τμήμα των κατοίκων στράφηκε στην παραγωγή ασβέστου, χωρίς να είναι γνωστό πως αποκτήθηκε η απαραίτητη τεχνογνωσία. Έτσι οι Τούρκοι μετονόμασαν το Νεοχώρι σε Κιρέτσ-Κιοϊ (που σημαίνει Ασβεστοχώρι). Μετά το 1780, οπότε οι φύλακες απολύθηκαν από την κυβερνητική υπηρεσία, η παραγωγή ασβέστου κυριάρχησε, καθώς υπήρχαν άφθονες πρώτες ύλες, δηλαδή ασβεστολιθικά πετρώματα και πουρνάρια ως καύσιμη ύλη. Στην περιοχή ακόμη μπορούμε να παρατηρήσουμε τις πλινθόκτιστες καμινάδες, δείγματα μιας πρώιμης βιομηχανικής αρχιτεκτονικής που συνθέτουν ένα ολοκληρωμένο σύνολο για την προστασία και ανάδειξη της αξιόλογης βιομηχανικής κληρονομιάς παραγωγής ασβέστου^[30].

Πανοραμική άποψη του Ασβεστοχωρίου από το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Πάνω δεξιά διακρίνεται το Ρετζίκι και η δυτική Θεσσαλονίκη, ενώ στο βάθος αριστερά ο Θερμαϊκός Κόλπος.

Την εποχή της Τουρκοκρατίας το χωριό ανήκε στον περίφημο μουκατά των 12 Μαδεμοχωρίων (πλούσιας αυτοδιοικούμενης κοινοπραξίας που εκμεταλλευόταν τα μεταλλεία της Β. Χαλκιδικής). Οι κάτοικοι ήταν δίγλωσσοι και μιλούσαν ένα ιδιόμορφο μείγμα ελληνικών με σλαβικές καταλήξεις. Ο αρχικός αυτός οικιστικός πυρήνας ενισχύθηκε σταδιακά με τη μετοίκιση  κατοίκων άλλων περιοχών και κυρίως με την εγκατάσταση στα τέλη του 18ου αι., εξαιτίας των διωγμών των Χριστιανών από τον Αλή Πασά, αρκετών οικογενειών από την περιοχή των Αγράφων βλάχικης καταγωγής που ενσωματώθηκαν στην τοπική κοινωνία και θέσπισαν το τελειότερο διοικητικό σύστημα της εποχής, τη Δημογεροντία, που εκλέγονταν από το λαό κάθε τετραετία και ήταν ο προπομπός για την ίδρυση της μετέπειτα κοινότητας. Στα τέλη του 18ου αιώνα, το Ασβεστοχώρι αριθμούσε περισσότερες από 700 οικογένειες είχε τρία σχολεία ένα επτατάξιο αρρεναγωγείο, ένα τετρατάξιο παρθεναγωγείο, διτάξιο νηπιαγωγείο^[31]. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας το Ασβεστοχώρι αποτελούσε το διοικητικό κέντρο της περιοχής, οι κάτοικοι διατήρησαν υψηλά την εθνική συνείδηση και ανέπτυξαν αξιόλογη εκπαιδευτική δραστηριότητα^[32]. Στη δεκαετία του '40 στο Ασβεστοχώρι μετοίκησαν οριστικά Βλάχοι των Μεγάλων Λιβαδίων του Πάικου όταν οι Γερμανοί κατέστρεψαν τον οικισμό τους^[26].

Οι κάτοικοι του Ασβεστοχωρίου συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821 και πολλοί αγωνιστές του πήραν μέρος σε μάχες στη νότιο Ελλάδα^[33]. Από το 1900 και σε όλη τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, το Ασβεστοχώρι συμμετείχε ενεργά με δικό του αντάρτικο σώμα, αποτελώντας παράλληλα ένα από τα κυριότερα ορμητήρια της Θεσσαλονίκης^[34]. Μετά την απελευθέρωσή του από τους Τούρκους στις 27 Οκτωβρίου 1912, άρχισε η οργανωμένη ανάπτυξη της ασβεστοποιίας στην περιοχή, υποβοηθούμενη από την ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην ενίσχυση της τοπικής οικονομικής ανάπτυξης. Κατά την κατοχή, το Ασβεστοχώρι είχε πολλά θύματα με αποκορύφωμα την ομαδική εκτέλεση 19 Ασβεστοχωριτών πατριωτών από τα στρατεύματα κατοχής και τους συνεργάτες τους, λίγο πριν την απελευθέρωση στις 26 Ιουλίου 1944^[32]. Το 1918 αναγνωρίστηκε ως Κοινότητα Ασβεστοχωρίου^[13] όπως και παρέμεινε έως το 1997, όταν με το «Σχέδιο Καποδίστριας» ιδρύθηκε ο Δήμος Χορτιάτη και το Ασβεστοχώρι να ορίστηκε η έδρα του δήμου.

Την ιστορία του οικισμού μαρτυρούν τα ελάχιστα εναπομείναντα σπίτια παραδοσιακής μακεδονικής αρχιτεκτονικής^[35]. Αξιοσημείωτα μνημεία που μαρτυρούν το ανθρωπογενές παρελθόν του οικισμού είναι^[36]: ο Ι.Ν. του Αγίου Γεωργίου των αρχών του 19ου αι. που ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής. Ο νάρθηκας του ναού κατασκευάσθηκε αργότερα ~1867, ενδιαφέρον δε, παρουσιάζουν τα εκκλησιαστικά αντικείμενα και εξαρτήματα του ναού, όπως το εικονοστάσι  που προέρχεται από το κατεστραμμένο από τους Τούρκους μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονος (βλ. Πυλαία), το ιερό ευαγγέλιο λάφυρο πολεμικών εχθροπραξιών, κανδήλες, εικόνες κ.λπ^[37]. Στην είσοδο του οικισμού υπάρχει ένας ανεμόμυλος του 18^ου αι. Στο ρέμα μεταξύ Ασβεστοχωρίου Ρετζικιού υπάρχει Πέτρινη γέφυρα από όπου περνούσε ο δρόμος που οδηγούσε στη Θεσσαλονίκη. Σε βραχώδες ύψωμα ακολουθώντας το δρόμο που οδηγεί στα λατομεία υπάρχει αρχαιολογικός χώρος των υστερορωμαϊκών και παλαιοχριστιανικών χρόνων. Σε λόφο στο δάσος Κουρί, σε θέση μοναδικής θέας, βρίσκεται το παραδοσιακό παρεκκλήσι του Προφήτη Ηλία, κτισμένο το 1919^[36].

Πηγή : http://el.wikipedia.org

ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙ - ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Το Ασβεστοχώρι βρίσκεται σε απόσταση 10 χιλιομέτρων βορειοδυτικά του κέντρου της Θεσσαλονίκης, σε υψόμετρο 400 μέτρων, χτισμένο αμφιθεατρικά στους πρόποδες δύο λόφων που αποτελούν συνέχεια του όρους Χορτιάτη. Είναι μία από τις πλέον αναπτυσσόμενες περιοχές του Νομού Θεσσαλονίκης, στην οποία προστίθενται όλο και περισσότεροι κάτοικοι. Φημίζεται για το καλό του κλίμα και την ελάχιστη υγρασία, λόγοι για τους οποίους οι Γάλλοι επέλεξαν την περιοχή για να χτίσουν στις αρχές του αιώνα Σανατόριο.
Γύρω στο 1600 υπήρχε στη θέση του σημερινού Ασβεστοχωρίου φυλάκιο, οι άνδρες του οποίου (Ελληνες κυρίως από την Μάνη) ήταν επιφορτισμένοι με τη φύλαξη του διερχόμενου ταχυδρομείου। Οι οικογένειες των φυλάκων αυτών αποτέλεσαν τον πυρήνα του πρώτου οικισμού και είχαν επίσης την ευθύνη του καθαρισμού των βυζαντινών υδραγωγείων που τροφοδοτούσαν με νερό τη Θεσσαλονίκη. Μέρος των υδραγωγείων αυτών σώζεται ακόμη μεταξύ Ασβεστοχωρίου και Χορτιάτη. Ικανοί και έμπειροι στην παραγωγή του ασβέστη, αποτέλεσαν τον πρώτο πυρήνα ασβεστοποιών και όσο περνούσαν τα χρόνια, στο Ασβεστοχώρι μετακόμιζαν και κάτοικοι άλλων περιοχών. Οι ασβεστοποιοί ξενητεύονταν, συνήθως το Φεβρουάριο, σε άλλες περιοχές όπου εργαζόταν και επέστρεφαν τον Οκτώβριο.

Το 1812, λόγω των διωγμών των Χριστιανών από τον Αλή Πασά, στην περιοχή μετοίκησαν αρκετές οικογένειες από την περιοχή των Αγράφων. Με την πάροδο των χρόνων τα μέλη των οικογενειών αυτών, που δεν ήταν ασβεστοποιοί αλλά επαγγελματίες οι οποίοι ζούσαν μόνιμα στο Ασβεστοχώρι, ενσωματώθηκαν στην τοπική κοινωνία και διαχειρίζονταν τις κοινοτικές, σχολικές και εκκλησιαστικές υποθέσεις. Θέσπισαν το τελειότερο διοικητικό σύστημα της εποχής, τη Δημογεροντία, που εκλέγονταν από το λαό κάθε τετραετία και ήταν ο προπομπός για την ίδρυση της μετέπειτας κοινότητας. Στις αρχές του 19^ου αιώνα, το Ασβεστοχώρι αριθμούσε περισσότερες από 1100 οικογένειες και είχε τρία σχολεία, παρθεναγωγείο, αρρεναγωγείο και νηπιαγωγείο. Οι μετανάστες κάτοικοί του βοηθούσαν σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργία των σχολείων και μεταξύ των μεγάλων ανδρών που κατάγονταν από το Ασβεστοχώρι ήταν ο αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Παλαμάς, διευθυντής της Μεγάλης του Γένους Σχολής στην Κωνσταντινούπολη.
Το Ασβεστοχώρι μετείχε ενεργά στο Μακεδονικό Αγώνα με δικό του αντάρτικο σώμα। Απελευθερώθηκε από τους Τούρκους στις 27 Οκτωβρίου 1912 και από τότε άρχισε η οργανωμένη ανάπτυξη της ασβεστοποιίας στην περιοχή। Βοήθησε σ’ αυτήν και η ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης, μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917। Το πρώτο εργοστάσιο που ιδρύθηκε ήταν της «Ενωσης», και ακολούθησαν αργότερα η «Ομόνοια», η «Πρόοδος» και ο «Ερμής»। Πολλοί ασβεστοποιοί μετανάστευσαν στις γύρω βαλκανικές χώρες, κυρίως στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, όπου κατασκεύασαν δικές τους μονάδες, ενώ αρκετοί μετακόμισαν σε άλλα μέρη της Ελλάδας για τον ίδιο σκοπό. Στην Αθήνα το πρώτο εργαστάσιο ασβεστοπαραγωγής ιδρύθηκε στο Γαλάτσι από Ασβεστοχωρίτες.

Τις τελευταίες δεκαετίες το Ασβεστοχώρι λειτούργησε ως ανεξάρτητη κοινότητα και, από το 1998, εντάχθηκε στον Καποδιστριακό Δήμο Χορτιάτη, μαζί με τα Δημοτικά Διαμερίσματα Χορτιάτη, Εξοχής και Φιλύρου. Το Ασβεστοχώρι είναι η έδρα του Δήμου και σχολικών μονάδων όλων των βαθμίδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, από το Νηπιαγωγείο μέχρι το Λύκειο. Σε απόσταση μερικών λεπτών βρίσκονται το νοσοκομείο «Γεώργιος Παπανικολάου», το μεγαλύτερο του Νομού Θεσσαλονίκης (στη θέση του παλαιού Σανατορίου), καθώς και το καταπράσινο δάσος Κουρί, τόπος αναψυχής εδώ και δεκαετίες για τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης. Το Ασβεστοχώρι επεκτείνεται πλέον με εξαιρετικά γρήγορους ρυθμούς, καθώς όλο και περισσότεροι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης το προτιμούν ως μόνιμο τόπο κατοικίας. Βοηθά σ’ αυτό η εύκολη πρόσβαση και η μικρή του απόσταση από το κέντρο της πόλης (μέσω της περιφερειακής οδού) και η φυσική ομορφιά της περιοχής.